Τοπίου εγκώμιον

Μοναστήρια

Το φως πέφτει λοξά πάνω στον υποβλητικό βράχο. Οι σκιές μεγάλες, αναδεικνύουν κάθε πτύχωση, κάθε ρωγμή, κάθε σχισμή της τραχιάς επιφάνειας που σε πείσμα της βαρύτητας στέκεται σχεδόν κατακόρυφη πάνω από τη θάλασσα.

Πάνω στο αρχέγονο σώμα του βράχου διακρίνονται όλες οι αποχρώσεις του γκρι, ενώ περίπου στο μέσον του πετρώματος ξεχωρίζουν οριζόντιες στρώσεις κόκκινες σαν του οξειδίου του σιδήρου. Κάτω χαμηλά, στην επαφή με τη θάλασσα, το χρώμα σκουραίνει και γίνεται σχεδόν μαύρο, λες κι άφησαν μελάνι τα κύματα που ξεσπούν με μανία πάνω του.

Λίγο πιο κάτω απλώνεται μια ήρεμη χρυσαφένια αμμουδιά σε αντίστιξη με το άγριο και αφιλόξενο τοπίο των βράχων. Λίγα αρμυρίκια και μερικές καλαμιές στο βάθος, σαν πράσινες πινελιές σε φανταστικό πίνακα, συμπληρώνουν τα γήινα χρώματα εξισορροπώντας την καταλυτική παρουσία του έντονου μπλε της θάλασσας. Το βλέμμα άθελα ανηφορίζει ακολουθώντας την πλαγιά με τις ξερολιθιές, τους όμορφους θάμνους και τα χρυσοκίτρινα χόρτα, μέχρι που φτάνει ψηλά στην κορυφογραμμή. Το στιβαρό της περίγραμμα ανεβοκατεβαίνει διαγράφοντας μια υπέροχη ακανόνιστη καμπύλη με φόντο το γαλάζιο ουρανό. Στο ψηλότερο σημείο, μόλις που διακρίνεται μία άσπρη τελεία. Ενα μικρό εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία.

Ο τόπος μας είναι γεμάτος από τέτοιες εικόνες, που διαδέχονται η μία την άλλη, χωρίς ποτέ να είναι ίδιες. Γεμάτος από εκπλήξεις και αμέτρητες αποκαλύψεις. Μέσα σ' αυτά τα αρχιτεκτονημένα τοπία των άνυδρων βράχων, διαμορφώθηκαν χιλιετίες τώρα οι μεγάλοι πολιτισμοί του παρελθόντος. Αυτά τα ανεπανάληπτα τοπία είναι και η ανεκτίμητη περιουσία μας. Οχι μόνον της δικής μας γενιάς, αλλά και όλων αυτών που θα έρθουν στο μέλλον!

Σήμερα, όμως, όλα πωλούνται. Τα πάντα εκποιούνται με fast track διαδικασίες σε τιμή ευκαιρίας. Πανέμορφα τοπία μπαίνουν στο στόχαστρο κερδοσκόπων. Για άλλη μια φορά στο βωμό του εφήμερου κέρδους πρόκειται να χτιστούν βάναυσα τόποι που έπρεπε να μείνουν εσαεί αλώβητοι από την ανθρώπινη εκμετάλλευση. Ετσι, αυτά που θα χτιστούν αλόγιστα σήμερα, θα αποτελέσουν αύριο -είναι βέβαιον- τα εκτρωματικά τεκμήρια της κοντόφθαλμης πολιτικής μας, του ρηχού «πολιτισμού» μας. Τεκμήρια που εν τέλει θα πιστοποιούν και θα αποκαλύπτουν το ποιοι πραγματικά υπήρξαμε!

Γιατί στη χώρα μας όσο δύσκολο είναι να χαρακτηρίσουμε διατηρητέο ή προστατευόμενο ένα τοπίο, έναν οικισμό ή ένα μεμονωμένο κτήριο, άλλο τόσο εύκολα αποφασίζουμε την καταπάτηση και καταστροφή του. Οι μεγαλύτερες, μάλιστα, αυθαιρεσίες και καταστροφές έγιναν -τις περισσότερες φορές- με άλλοθι την επίτευξη κάποιου μεγάλου τάχατες «εθνικού στόχου». Και δεν υπάρχει πιο επικίνδυνο πράγμα, απ' αυτήν την άνευ όρων, επιτακτική και με συνοπτικές διαδικασίες -λόγω της οικονομικής κρίσης- αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου.

Ακούμε διαρκώς για θυσίες που πρέπει να γίνουν από τον ελληνικό λαό. Θυσία όμως -πραγματική- ενός λαού σημαίνει, πάνω απ' όλα, να υπερασπίζεται και να προστατεύει με κάθε τρόπο, με κάθε τίμημα την πολύτιμη παρακαταθήκη που του κληροδοτήθηκε. Εκείνα που τον «στοιχειώνουν» μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Σημαίνει, μ' άλλα λόγια, πως σε περιόδους μεγάλων κρίσεων σαν τη σημερινή, το πρώτο πράγμα που θα διαφύλαττε κανείς ως κόρην οφθαλμού είναι ακριβώς αυτές οι ακρογιαλιές, τα βουνά, οι θάλασσες. Τα μοναδικά τοπία -όσα φυσικά γλίτωσαν από την «τουριστική λαίλαπα»- δεν μπορεί να αποτελέσουν με κανέναν τρόπο «φιλέτα» που προσφέρονται για εφήμερη οικονομική «αξιοποίηση» ξένων ή εγχώριων επενδυτών. Δεν έχουμε άλλωστε κανένα δικαίωμα έναντι των παιδιών μας να τα υποθηκεύσουμε και να τα καταστρέψουμε. Αντιθέτως, αποτελούν τη μοναδική ελπίδα μας, έτσι ώστε στο μέλλον πάνω εκεί να στηριχτούμε και να ριζώσουμε και μετά σιγά σιγά να προσπαθήσουμε να ορθώσουμε ξανά πάνω στο στέρεο έδαφός τους έναν πολιτισμό αντάξιο της ανεκτίμητης αξίας τους. Η καταστροφή είναι μέρος της κρίσης, όχι η λύση της.

Του ΤΑΣΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ

Αρχιτέκτων, καθηγητής Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ

http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=19/08/2011&s=proektaseis