Μια λύση και δέκα νέα προβλήματα για το ελληνικό χρέος

Παναγόπουλος Θάνος      Αυγή

Λερναία Ύδρα” αποδεικνύεται για την κρίση χρέους η απόφαση του Εurogroup αναφορικά με το ελληνικό χρέος. Αυτή κρατά μεν προσωρινά ζωντανό τον “Έλληνα ασθενή”, ωστόσο δεν διασφαλίζει τη βιωσιμότητα του χρέους αφού αρκείται σε επιδερμικές λύσεις, αλλά και συντηρεί ή και -ακόμη χειρότερα- δημιουργεί μια μακρά σειρά παλαιών και νέων προβλημάτων.

Τέτοια είναι η παντελής έλλειψη αναπτυξιακής προοπτικής, η έμμεση πλην σαφής προαναγγελία και νέων μέτρων, η παγίωση του καθεστώτος ετεροχρονισμού των δόσεων (λ.χ. δανειακές ενισχύσεις του 2012 θα δοθούν στην Ελλάδα σε τρεις δόσεις το 2013), ο κίνδυνος και νέου κουρέματος των ασφαλιστικών ταμείων και των μικροομολογιούχων, η και θεσμοθετημένα πλέον δημοσιονομική μετατροπή της χώρας σε προτεκτοράτο (ειδικός λογαριασμός για αποπληρωμή του χρέους, ρήτρες αιρεσιμότητας, υφαρπαγή του όποιου πρωτογενούς δημοσιονομικού πλεονάσματος από τους δανειστές, κ.λπ.).

Οι γκρίζες ζώνες της συμφωνίας των πιστωτών είναι πολλές. Κυριότερες δε είναι οι ακόλουθες:

1. Θεσμοθέτηση ετεροχρονισμού των δόσεων

Η κυβέρνηση “κατάφερε” χθες τα ξημερώματα στις Βρυξέλλες να μονιμοποιήσει και να επικυρώσει το κακό προηγούμενο που τείνει πια να γίνει κανόνας, του ετεροχρονισμού των δόσεων, μέσω της είσπραξης 1,5 δόσης του 2012 το επόμενο έτος! Βάσει της συμφωνίας για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους, στην οποία κατέληξαν τα μέλη του Eurogroup και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η επόμενη δόση θα εκταμιευτεί σε τέσσερις φάσεις: Η πρώτη (34,4 δισ. ευρώ) θα είναι διαθέσιμη μετά την έγκριση των κοινοβουλίων των χωρών τη Ευρωζώνης, έως τις 13 Δεκεμβρίου. Από αυτά, τα 23,8 δισ. ευρώ προορίζονται για την τραπεζική ανακεφαλαιοποίηση, περί τα 4,5 δισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση του πρωτογενούς ελλείμματος, άλλα 3,4 δισ. ευρώ για την αποπληρωμή μηνιαίων εντόκων γραμματίων, άλλα 0,25 δισ. ευρώ για την αποπληρωμή ομολόγου του ΟΣΕ και 2,45 δισ. ευρώ για την εξόφληση ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου σε ιδιώτες). Η 2η, 3η και 4η εκταμίευση (1ο τρίμηνο 2013) θα ανέρχονται σε 9,3 δισ. ευρώ.

2. Και νέοι εκβιασμοί για τις δόσεις

Η κατάτμηση των χρεωστούμενων 44 δισ. ευρώ σε 4 δόσεις (της μίας το 2012 και των τριών το 2013) προοιωνίζεται και νέους εκβιασμούς των δανειστών για νέα μέτρα και νέα προαπαιτούμενα. Ήδη από το πρώτο 24ωρο της συμφωνίας αναφέρθηκε το φορολογικό νομοσχέδιο, αλλά ουδείς μπορεί να προδικάσει ποια θα είναι η στάση των τροϊκανών, καθώς είναι ακόμη νωπές οι μνήμες των συνομιλιών και του καλοκαιριού και του φθινοπώρου με την κυβέρνηση, όταν καθημερινά έβαζαν και νέα αιτήματα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

3. Καμία αναφορά σε “ανάπτυξη”

Η όλη φιλοσοφία της απόφασης, όπως πιστοποιούν άλλωστε και οι δηλώσεις των δανειστών μετά τη λήξη του Εurogroup, συνίσταται σε ένα βραχυχρόνιο σχέδιο διάσωσης -με ορίζοντα της γερμανικές εκλογές- το οποίο καμία σχέση δεν έχει με το ζητούμενο για ένα μακροχρόνιο σχέδιο ανάπτυξης. Χαρακτηριστική είναι σχετικά και η αναφορά σε δημοσίευμα του Guardian για το ανησυχητικό σημάδι να απουσιάζει οποιαδήποτε αναφορά σε αναπτυξιακές προοπτικές (“...Most worryingly of all, the package does nothing to address Greece's fundamental problem: the lack of growth...”).

4. Και νέο “κούρεμα”;

Η “δαμόκλειος σπάθη” για ένα νέο “κούρεμα” κρέμεται πλέον πάνω από τα κεφάλια των μικροομολογιούχων και των ασφαλιστικών ταμείων μέσω της περιβόητης “επαναγοράς”. Υπενθυμίζεται ότι, μετά την ολοκλήρωση του PSI, εκδόθηκαν νέα κρατικά ομόλογα (20 σειρές ομολόγων που λήγουν από το 2023 έως το 2042) ονομαστικής αξίας 62,4 δισ. ευρώ, τα οποία έλαβαν όσοι ιδιώτες συμμετείχαν οικειοθελώς στην αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Από αυτά οι ελληνικές τράπεζες κατέχουν περίπου 14 δισ. ευρώ, τα ταμεία περίπου 7 δισ. ευρώ και οι ασφαλιστικές εταιρείες περί τα 1,4 δισ. ευρώ. Τα υπόλοιπα περίπου 40 δισ. ευρώ βρίσκονται στα χαρτοφυλάκια ξένων τραπεζών, ασφαλιστικών και κερδοσκοπικών επιθετικών κεφαλαίων “hedge funds”.

Όσον αφορά στα τελευταία. Αυτά αγόρασαν ομόλογα (αξίας άνω των 6,5 δισ. ευρώ σύμφωνα με εκτιμήσεις) κατά βάση σε πολύ χαμηλές τιμές την άνοιξη και, εφόσον δεν τα έχουν στο μεταξύ πουλήσει, θα εγγράψουν υπεραξίες, ακόμη και υπερδιπλάσιες, αφού έχουν αγοράσει κάτω και από τις 18 με 20 μονάδες! Μεταξύ των hedge funds που αγόρασαν ελληνικά κρατικά ομόλογα περιλαμβάνονται τα εξής: Vega Asset Management, Greylock Capital Management, το Naftilia Asset Management του George Elliott, York Capital LP, Adelante Asset Management, Third Point LLC κ.λπ.

Ας σημειωθεί πάντως ότι ο οίκος Fitch ανακοίνωσε χθες πως δεν θα θεωρήσει μεν την επαναγορά του χρέους ως πιστωτικό γεγονός, υπό την προϋπόθεση όμως ότι θα είναι απολύτως εθελοντικό και χωρίς αρνητικές συνέπειες για όσους δεν συμμετάσχουν.

5. Διορθωτικά μέτρα προσαρμογής του χρέους

Η αναζήτηση και πρόσθετων μέτρων για τη μείωση του χρέους είναι βάσιμο ενδεχόμενο. Έγγραφο των πιστωτών, στο οποίο αναφέρθηκε η Wall Street Journal, κάνει λόγο για υπολογισμούς των επίσημων πιστωτών της Ελλάδας βάσει των οποίων τα μέτρα που ανακοινώθηκαν από το Eurogroup εξακολουθούν να αφήνουν το χρέος της Ελλάδας στο 126,6% του ΑΕΠ το 2020, υψηλότερα από τον ανακοινωθέντα στόχο του 124% του ΑΕΠ, κάτι που σημαίνει πως οι υπουργοί της Ευρωζώνης δηλώνουν ότι θα είναι έτοιμοι να λάβουν περαιτέρω μέτρα για να μειώσουν το χρέος στο 124% του ΑΕΠ το 2020, κάτι όμως που βρίσκεται υπό την αίρεση ότι η Ελλάδα θα εμφανίσει πρωτογενές πλεόνασμα.

6. Φόροι και μειώσεις μισθών για κάλυψη αποκλίσεων

Οι ρήτρες αιρεσιμότητας (ρήτρες που επιβάλλουν αυτόματα νέες μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις ή και επιβολή φόρων αν δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι ελέγχου του πρωτογενούς πλεονάσματος) αποτελούν σοβαρή απειλή για μισθωτούς και συνταξιούχους. Ουσιαστικά, καθώς λόγω της συνεχιζόμενης ύφεσης θα αποδειχθούν “ουτοπικοί” οι στόχοι, θα ενεργοποιούνται οι ρήτρες αιρεσιμότητας.

7. Η μελλοντική στάση του ΔΝΤ

Μπορεί η Κριστίν Λαγκάρντ να έχει εξασφαλισμένο το ΟΚ των ΗΠΑ και της Ε.Ε. (κάτω του 50% των εταίρων του ΔΝΤ), όμως oι BRICS και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες δεν είναι βέβαιο πως θα συναινέσουν στο σχέδιο, αλλά, ακόμη και αν αυτό επιτευχθεί, το ΔΝΤ θα βρίσκεται με το “ένα πόδι” εκτός του σχεδίου ωσότου ολοκληρωθεί η επαναγορά. Σημεία τριβής στο Δ.Σ. του Ταμείου αναμένεται να είναι δύο:

* Πρώτο το ότι η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ υπαναχώρησε από τη θέση για “κούρεμα”

* Δεύτερον το ότι υπαναχώρησε και στο ποσοστό το οποίο θεωρείται κρίσιμο για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους (120% του ΑΕΠ).

8. “Κατάσχεση” του πρωτογενούς πλεονάσματος

Το πλαίσιο της συμφωνίας προβλέπει ότι τα όποια πρωτογενή πλεονάσματα σχηματίζονται θα καταλήγουν στις τσέπες των δανειστών για την αποπληρωμή του χρέους και μόνο για πρωτογενές πλεόνασμα άνω του 4,5% του ΑΕΠ (δηλαδή “αν και όποτε”...) θα μπορεί να χρησιμοποιεί το 70% αυτού για κοινωνική και αναπτυξιακή πολιτική!

9. Εναλλακτικά μέτρα για την επαναγορά χρέους

Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Β. Σόιμπλε προειδοποίησε πως, εάν η επαναγορά χρέους δεν πετύχει τον στόχο, τότε η τρόικα θα πρέπει να βρει εναλλακτικά μέτρα για τη μείωση του χρέους της Ελλάδας.

10. Κλειδωμένος λογαριασμός

Με την απόφαση του Εurogroup καθιερώνεται η ενίσχυση του Ειδικού Λογαριασμού (στην Τράπεζα της Ελλάδος) για την εξυπηρέτηση του χρέους. Η Ελλάδα θα εισφέρει σε αυτόν όλα τα έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων, τα πρωτογενή πλεονάσματα, καθώς και το 30% τυχόν επιπλέον πλεονασμάτων με σκοπό την εξυπηρέτηση του χρέους