Το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών επιβεβαίωσε την αυξητική τάση που παρουσιάζουν τα τελευταία χρόνια τα ακροδεξιά σχήματα στην Ευρώπη καταγράφοντας τη συνθήκη ότι σε περιόδους δομικής κρίσης και παρακμής του συστήματος, εκδηλώνονται φαινόμενα σήψης στη κοινωνία όπως η ενδυνάμωση νεοναζιστικών οργανώσεων, βλέπε τη Χρυσή Αυγή ή η γενικευμένη άνοδος και σταθεροποίηση της ακροδεξιάς στο ευρωπαϊκό πολιτικό σκηνικό .
Αυτό που κυρίως ανησυχεί και αποτυπώνεται επίμονα με τη μορφή ερωτήματος είναι εάν μπορεί και είναι δυνατόν να υπάρξει η επανεμφάνιση του φασισμού όπως τη βίωσε με φρικαλεότητα η ανθρωπότητα και την κατέγραψε η παγκόσμια ιστορία με τα πιο μελανά της γράμματα τις δεκαετίες του 30’ και 40’. Αν η περαιτέρω όξυνση της καπιταλιστικής κρίσης και η ένταση της ύφεσης μπορούν να τροποποιήσουν τα χαρακτηριστικά της σημερινής ακροδεξιάς και να της προσδώσουν στοιχεία οκληρωτικού αυταρχισμού, τέτοια που να συνηγορούν στην επανάληψη της εκδήλωσης του φασισμού.
Η διεθνής βιβλιογραφία επιμένει πως ο φασισμός δεν μπορεί να επανακάμψει με τα ίδια χαρακτηριστικά που εκδηλώθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα ως ένα μαζικό κίνημα με ισχυρά ιδεολογικά και πολιτικά ερείσματα στην αστική κοινωνία. Όχι τουλάχιστον στη παρούσα φάση. Αυτό που τροφοδότησε και επιτάχυνε την εμφάνιση του κλασικού φασισμού ήταν ασφαλώς το οικονομικό κραχ του 1929, αλλά κυρίως, ήταν οι επιπτώσεις από τις καταστροφές και τα δεινά του Ά Παγκοσμίου πολέμου που επηρέασε, κατά πρώτο λόγο, τις ηττημένες χώρες τη Γερμανία και Ιταλία, εκεί οπού ο φασισμός εκδηλώθηκε σαφώς με επιτυχία.
Εξάλλου η επανάληψη του θεωρείται αδύνατη εξαιτίας της αποστροφής που έχουν προκαλέσει στη μνήμη των λαών οι φρικιαστικές εικόνες του Ολοκαυτώματος, των κολαστηρίων του Άουσβιτς, του Νταχάου και του Μπέλζεκ. Επιπλέον, το μεγαλύτερο εμπόδιο στην αναβίωση του φασισμού αποτέλεσαν τα χαρακτηριστικά που εκδήλωσαν οι δυτικές κοινωνίες τη μεταπολεμική περίοδο: "Η αυξανόμενη ευημερία και η φαινομενικά μη αναστρέψιμη παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, ο θρίαμβος του ατομικισμού και του καταναλωτισμού, ο φθίνων ρόλος του πολέμου για τη χάραξη εθνικής πολιτικής των ισχυρών εθνών και η ολοένα μικρότερη αξιοπιστία μιας επαναστατικής απειλής μας φανερώνουν πως πιστά αντίγραφα του κλασσικού φασισμού που εκδηλώθηκαν μετά το 1945, συνήθως μοιάζουν πολύ εξωτικά, πολύ δυσάρεστα για να κερδίσουν συμμάχους".(Ρ.Πάξτον.2006)
Το ίδιο και Pierre Milza στο βιβλίο του «Οι μελανοχίτωνες της Ευρώπης» επισημαίνει ότι «ο φασιστικός και ναζιστικός ολοκληρωτισμός βρίσκονται πίσω μας και δεν θα επαναληφθούν αναμφίβολα, ποτέ με τη μορφή που τους γνωρίσαμε. Όπως τονίζει, "Οργανωμένοι «μελανοχίτωνες», «φαιοχίτωνες» και πάει λέγοντας υπάρχουν σχεδόν παντού στην Ευρώπη, (….) αλλά ο μεγαλύτερος κίνδυνος που αντιμετωπίζουν οι φιλελεύθερες δημοκρατίες δεν έρχεται από τις αραιές λεγεώνες τους. Περισσότερο πρέπει να φοβόμαστε αυτούς οι οποίοι αποφάσισαν να προχωρήσουν με καλυμμένο πρόσωπο (…) για να πάρουν την εξουσία μέσα στα κεφάλια πριν τη πάρουν μέσω της κάλπης.»
Και συνεχίζει,
«Δε πρέπει να λησμονούμε την ιστορία, αλλά δε πρέπει και να κάνουμε λάθος σχετικά με την ιστορική περίοδο που διανύουμε. Είναι σαφές ότι οι σαλτιμπάγκοι μας, κουστουμαρισμένοι και γραβατωμένοι, (…) δεν αναπαράγουν το μουσσολινικό και χιτλερικό πρότυπο της δεκαετίας του 30’(…) Αφού πρόβαλλαν επί μακρόν τις εξτρεμιστικές τους ιδέες, συνειδητοποίησαν πόσο μικρή επιρροή είχαν αυτές σε ένα εκλογικό σώμα που ασπαζόταν τις αρχές και τις πρακτικές της φιλελεύθερης δημοκρατίας με συνέπεια να απαλύνουν τις πιο αιχμηρές πλευρές του δόγματος τους και να εμφανιστούν ως κόμματα κοινωνικής διαμαρτυρίας.
Αυτό που μας λέει o Milza είναι πως αυτό που διακρίνει την ακροδεξιά σήμερα είναι η ικανότητα να προσαρμόζεται στις συνθήκες της σημερινής εποχής με σκοπό να κερδίζει πρόσβαση και να έχει απήχηση σ’ένα αυξανόμενο εκλογικό ακροατήριο που δε διακρίνεται για ακραίες και αυταρχικές αντιλήψεις. Έτσι, αν και η σημερινή ακροδεξιά αντλεί τα εξτρεμιστικά της χαρακτηριστικά από την ίδια δεξαμενή που αντλούσε και η προπολεμική ακροδεξιά είναι ωστόσο αναγκασμένη να υιοθετήσει τη τακτική ενός μετριοπαθούς προφίλ προκειμένου να τύχει ευρείας αποδοχής ενός μετριοπαθούς εκλογικού κοινού.
Το "λίφτινγκ" του ΛΑ.Ο.Σ
Το παράδειγμα της σημερινής ακροδεξιάς στην Ελλάδα είναι το ΛΑ.Ο.Σ του Καρατζαφέρη. Έχει καταφέρει να διακριθεί από νεοναζιστικές, εξτρεμιστικές οργανώσεις όπως η Χρυσή Αυγή γιατί ακριβώς ο ακραίος λόγος του, στα πρώτα χρόνια συγκρότησης του κόμματος του, τον περιόριζε σ'ένα συγκεκριμένο ακροατήριο με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Αυτό είχε συνέπεια να του στερήσει το 2004 την είσοδό του στη βουλή . Έτσι, προχώρησε στο απαραίτητο «λίφτινγκ». Απάλυνε τις πιο αιχμηρές πλευρές του δόγματός του και κατάφερε να εμφανιστεί ως κόμμα κοινωνικής διαμαρτυρίας. Αλλά ας παρακολουθήσουμε τη στρογγυλοποίηση του λόγου του μέσα απο τα δικά του λόγια, σ'ένα μικρό απόσπασμα από το άρθρο της εφημερίδας Τα ΝΕΑ "η κρυφή ορθοδοξία του ΛΑΟΣ". Να τι λέει ο ίδιος:
«Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών». Το σύνθημα που υπήρξε «σήμα κατατεθέν» της χούντας συνταράσσει το γήπεδο όπου πραγματοποιείται το συνέδριο του ΛΑΟΣ. Οι σύνεδροι χειροκροτούν όρθιοι τον Γ. Καρατζαφέρη και φωνάζουν: «Ε-πανα-στα-ση»! Ήταν το 2002, όταν ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ δεν είχε αρχίσει ακόμη την επιχείρηση «λίφτινγκ» της ελληνικής ακροδεξιάς... «Με ρωτούν, “κ. Καρατζαφέρη είστε με την 21η Απριλίου;”. Απαντώ: Με την 21η Απριλίου ήμουνα. Με την 22α Απριλίου δεν ήμουνα. Διότι την 22α Απριλίου έπρεπε οι φαύλοι να μην είναι ανέγγιχτοι, έπρεπε οι φαύλοι να έχουν πληρώσει. Αυτό ήταν το λάθος. Αυτό το λάθος πληρώνουμε σήμερα», έλεγε ο Γιώργος Καρατζαφέρης στο συνέδριο του κόμματός του το 2002. Σήμερα, με το εύρημα της «κεντροδεξιάς πολυκατοικίας», επιχειρεί να αποσείσει τη ρετσινιά του ακροδεξιού και επιδίδεται σε μια προσπάθεια να εμφανίσει τον πολιτικό του χώρο ως παραδοσιακά συντηρητικό.
Και άλλο ένα ενδεικτικό απόσπασμα σ'ενα διάλογο που είχε με κάποιον δυσαρεστημένο ψηφοφόρο του καθώς επισημαίνει την αναγκαότητα να στρογγυλέψει ορισμένα πράγματα για να προσελκύσει δυσαρεστημένους ψηφοφόρους της ΝΔ:
«Σε ευχαριστώ πολύ. Θα ήθελα να έχεις εμπιστοσύνη και στη στρατηγική μας και στην τακτική μας. Θα ήθελα δε περισσότερο από κάθε τι άλλο, για να μπορέσω να διευκρινίσω ορισμένα πράγματα σε έντιμους, καλούς και πιστούς αγωνιστές σαν και σένα. Αυτές τις ημέρες παίζεται μια πολύ ωραία ταινία στους κινηματογράφους, με παραποιημένη αν θέλεις την ιστορία. Σε παραπέμπω να δεις την "Τροία" και να δεις πώς έπεσε η Τροία και θα καταλάβεις αρκετά απ' τα θέματα που απασχολούν τώρα το μυαλό σου. Η ρήξη και ανατροπή γίνεται με πολλούς τρόπους κι εμείς επιλέξαμε τον πιο προσφορότερο τρόπο για να μπορέσουμε να πετύχουμε το σκοπό μας. Άφησε λοιπόν σε μας που είμαστε στο τιμόνι να επιλέξουμε πώς θα φέρουμε τα καλά αποτελέσματα της ρήξης και ανατροπής, με ποια μέθοδο και με ποια προτεραιότητα». «Ο πολιτικός μας λόγος πρέπει να είναι ιδιαίτερα περίτεχνος. Από τη μια πλευρά καταγγελτικός γι' αυτά τα οποία κάνει η Ν.Δ. κι από την άλλη πλευρά συνάμα να ρίχνει γέφυρα για να περάσει ο δυσαρεστημένος ψηφοφόρος σε εμάς. Ενας πολύ δύσκολος συνδυασμός. Επιθετικότητα και διαλεκτικότητα (sic). Πρέπει λοιπόν να αποφύγουμε από δω και πέρα τις οποιεσδήποτε αγκυλώσεις δημιουργούσαν προσκόμματα στο να έρθει προς εμάς αυτό το κομμάτι του εκλογικού σώματος. Στρογγυλοποιήσαμε ορισμένα πράγματα. Είπαμε με άλλα πράγματα αυτά τα οποία πάντα εμφορούν την ψυχή μας (sic). Είναι αυτή η νέα πολιτική».(Πηγή: http://www.iospress.gr/ios2006/ios20060325.htm)
Μεταναστευτικό και ξενοφοβία: Το πρότυπο Λεπέν
.
Η «ομαλοποίηση» του ακροδεξιού λόγου βρήκε απήχηση σ’ένα ευρύ κοινό στις ευρωπαϊκές χώρες δίνοντας έμφαση σε ζητήματα δημόσιας ασφάλειας και τάξης, μα προπαντός, η προπαγάνδα εστίασε στο μεταναστευτικό ζήτημα αφού δημιούργησε ευκαιρίες για κινητοποίηση και διείσδυση σ’ένα πιο ευρύ και δυσαρεστημένο εκλογικό κοινό. «Οι συνθήκες της οικονομικής κρίσης του 1973 έθεσαν νέα ζητήματα και προετοίμασαν ένα νέο κοινό για καινούρια κινήματα και κόμματα της άκρας Δεξιάς που στις δεκαετίες του 1980 και 1990 θα είχαν μεγαλύτερη επιτυχία από εκείνη που είχαν γνωρίσει ο νεοφασισμός επί τρείς δεκαετίες μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.»(Ρ.Πάξτον.2006)
.
Η διαρθρωτική ανεργία που προέκυψε από τη κρίση και σε συνδυασμό με το μεταναστευτικό ρεύμα από το Τρίτο Κόσμο δημιούργησε ένα αίσθημα ανασφάλειας και φόβου σε πολλούς εργαζόμενους στην Ευρώπη το οποίο εκμεταλλεύτηκαν τα ακροδεξιά κόμματα της περιόδου και κυρίως το Εθνικό Μέτωπο του Λεπέν, το οποίο κατάφερε, πρώτο, να αποκωδικοποιήσει τις ανησυχίες και τη δυσαρέσκεια που εκδήλωναν οι συνθήκες της περιόδου.
.
Κατόρθωσε να συνδυάσει το ζήτημα της μετανάστευσης με θέματα ασφάλειας, δημόσιας τάξης και απασχόλησης. Τροφοδότησε τη ξενοφοβία με έντονα στοιχεία λαϊκισμού και δημαγωγλιας, ενώ ταύτισε τη παρουσία των μεταναστών με την υπονόμευση του εθνικού στοιχείου και της πολιτιστικής ταυτότητας του Γαλλικού λαού. Με αυτό τον τρόπο κατάφερε να διεισδύσει στη κεντρική πολιτική σκηνή, να νομιμοποιηθεί στη συνείδηση του κόσμου και να αποσπάσει σημαντικές εκλογικές επιτυχίες σε δημοτικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Ο Paul Hainsworth* τονίζει ότι, «κατόρθωσε να συνενώσει διάσπαρτες ιδεολογικές τάσεις και ομάδες, μα κυρίως, έδρεψε την ανταμοιβή της ριζοσπαστικοποίησης του κύριου ρεύματος της δεξιάς,(στα μέσα της δεκαετίας του 80) της λαϊκής δυσαρέσκειας από την αριστερή διακυβέρνηση, της αναβαθμισμένης πρόσβασης στα Μέσα, της φιλόπονης εργασίας στη τοπική κοινωνία (στο Dreux) και, ειδικά, της νομιμοποίησης μέσω δεξιόστροφων συμμαχιών (πάλι στο Dreux)». (Paul Hainsworth. 2004)
.
Σύντομα ανάγκασε με τη δημαγωγία του αλλά και με την έλλειψη μιας ουσιαστικής αντιπολίτευσης από τα αριστερά να επηρεάσει το πολιτικό σκηνικό αφού ανάγκασε τα συντηρητικά κόμματα να υιοθετήσουν ορισμένες από τις θέσεις του, προκειμένου ν’ αναχαιτίσουν τις διαρροές τους προς το FN. Με αυτό το τρόπο, "το κίνημα του Ζαν – Μαρί Λεπέν ήταν το πρώτο που έδρεψε τους καρπούς αυτής της στρατηγικής και το μιμήθηκαν σε λίγο άλλες οργανώσεις των οποίων η πολιτική κουλτούρα δεν άλλαξε ριζικά, ως προς την ουσία της" (P.Milza.2004). Έτσι, Ο Φίνι στην Ιταλία, ο Πίμ Φορτάουν στην Ολλανδία, ο Χάιντερ στην Αυστρία, πρόσφατα ο Γκρίφιν με το εθνικό Βρετανικό Εθνικό Κόμμα αλλά και ο δικός μας ο Καρατζαφέρης με το ΛΑ.Ο.Σ, ακολούθησαν το πρότυπο Λε Πέν, διακηρύσσοντας έτσι τη «φυσιολογικότητα» του κινήματός τους.
Οριακές ισορροπίες
Σκιαγραφώντας το προφίλ της μεταπολεμικής ακροδεξιάς στην Ευρώπη, η Βασιλική Γεωργιάδου κάνει διάκριση ανάμεσα στο νεοφασιστικό και το μεταφασιστικό ρεύμα. «Το πρώτο ταυτίζεται με τον πολιτικό εξτρεμισμό και το δεύτερο με την ενσωμάτωση στη δημοκρατική τάξη. Εξετάζοντας τον ακροδεξιό χώρο διαπιστώνουμε ότι δεν αποκρυσταλλώνονται καθαρές μορφές του ενός ή του άλλου τύπου. Κόμματα με νεοφασιστικό προφίλ επιδιώκουν και την άσκηση πολιτικής πρόκλησης και την πολιτική ενσωμάτωση. Κόμματα με μεταφασιστικό προφίλ λειτουργούν συχνά ως μετριοπαθές κέλυφος του πολιτικού εξτρεμισμού».(Τι θρέφει την ακροδεξιά; )
.
Αυτή η ανάγκη να κρύψουν τον εξτρεμισμό τους κάτω από το μανδύα της μετριοπάθειας έχει οδηγήσει τους πολιτικούς επιστήμονες να συμπεράνουν ότι τα ακροδεξιά κόμματα τα χαρακτηρίζει ένα συνοθύλευμα ανόμοιων πολιτικών στοιχείων:
“Η ακροδεξιά σε επίπεδο ιδεολογικού λόγου, θέσεων πολιτικής και προγραμματικών στοχεύσεων όπως και σε επίπεδο εκλογικής απήχησης παρουσιάζεται ως ένα μείγμαετερόκλητων στοιχείων. Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου και από περίπτωση σε περίπτωση, η ποιότητα του μεταβάλλεται και τροποποιούνται οι ποσοτικές αναλογίες που συναρθρώνεται στον ακροδεξιό κορμό. Έτσι αν τη δεκαετία το 70 η νέα άκρα Δεξιά συνδύαζε οικονομικό φιλελευθερισμό με πολιτικό αυταρχισμό, αυτό σήμερα είναι ξεπερασμένο. Στη δεκαετία του 90 δεσπόζουσα σημασία προβάλλει ο συνδυασμός αριστερόστροφων αιτημάτων με υπερσυντηρητικά δεξιόστροφα πολιτικά και πολιτισμικά πρότυπα.”(B. Γεωργιάδου.2004)
Ναι μεν είναι υπέρ του κοινωνικού προστατευτισμού, ωστόσο δεσπόζουσα θέση κατέχουν τα «εθνοθρησκευτικά και εθνοπολιτιστικά κριτήρια επιλεκτικής κοινωνικής φροντίδας». Προβάλλουν το σοβινισμό της κοινωνικής πρόνοιας, τη κλειστή εθνοπολιτιστική κοινότητα και το ισχυρό κράτος με δεσπόζουσα θέση τη ξενοφοβία και το διαφορικό ρατσισμό μέσα από τον αποκλεισμό των μεταναστών ή τουλάχιστον θέτοντας τους στο περιθώριο. “Σκοπός είναι να διαφυλάξει(ακροδεξιό κόμμα) αυτό το χαρακτήρα ακόμα κι αν χρειαστεί να περιοριστεί η ατομική αυτονομία στις πολιτισμικές εκφράσεις του πληθυσμού προωθώντας το κοινό καλό της κλειστής εθνοπολιτιστικής κοινότητας και όχι το συλλογικό συμφέρον(περιορισμό και απαξίωση των διαμεσολαβητικών θεσμών) των οργανωμένων αλλά εθνοπολιτιστικα αδιάφορων κοινωνικο-οικονομικών συμφερόντων.”(Kitscel and McGann.1995)
Η ουσία τελικά είναι ότι αν και παρουσιάζονται ως μετριοπαθή, όπως τονίζει ο Minkenberg, «οι οργανώσεις και τα κόμματα της ακροδεξιάς δεν υπερασπίζονται παρά την προσαρμογή της υφιστάμενης δημοκρατικής πραγματικότητας στα πρότυπα ενός επιλεκτικού εθνολαϊκού καθεστώτος (που εφαρμόζει πολιτισμικές ή άλλες διακρίσεις στην εφαρμογή των αρχών του). Ένα τέτοιο καθεστώς, ακόμη κι αν τυπικά συμμερίζεται τη δημοκρατική αρχή και κινείται εντός του πλαισίου της υφιστάμενης τάξης, ακροβατεί στην οριογραμμή των εφαρμοζόμενων αξιών και ιδεωδών της.»(Minkenberg. 2001)
Αν η επανάληψη του κλασικού φασισμού δεν είναι δυνατή, τουλάχιστον στη παρούσα φάση, ωστόσο η άνοδος της ακροδεξιάς στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή ωθεί το πολιτικό σκηνικό στην υιοθέτηση ακραίας πολιτικής ατζέντας(δημόσια ασφάλεια και τάξη, μεταναστευτικό, εγκληματικότητα) και πολώνει τη κοινωνική σύγκρουση με τα τάγματα εφόδου να υποδαυλίζουν ένα κλίμα πολιτικού αυταρχισμού όπως στη περίπτωση του Αγίου Παντελεήμονα. Όσο η κρίση οξύνεται επηρεάζοντας όλο και περισσότερο μεγαλύτερα στρώματα του πληθυσμού και όσο η Αριστερά παραμένει παραγκωνισμένη στο περιθώριο χωρίς μια συνεκτική ταξική πολιτική, ικανή να εκφράσει τις πραγματικές ανάγκες των εργαζομένων, η πολιτική ζωή θα παρεκκλίνει συνεχώς στον πολιτικό αυταρχισμό και σοβινισμό ενώ η κοινωνία θα ρέπει όλο και περισσότερο στη σήψη της δημαγωγίας και του καλυμμένου φασισμού της ακροδεξιάς του ΛΑ.Ο.Σ.
.
Παραπομπές
- Η Ακροδεξιά (ιδεολογία, πολιτική, κόμματα), επιμέλεια της Βασιλικής Γεωργιάδου, εκδόσεις Παπαζήση
- Οι μελανοχίτωνες της Ευρώπης – Η ευρωπαϊκή ακροδεξιά από το 1945 μέχρι σήμερα, Pierre Milza, εκδόσεις SCRIPTA
- Η ανατομία του Φασισμού, Ρόμπερτ Πάξτον, εκδόσεις Κέδρος
- The revival of right wing extremism in the 90s, Minkenberg Michael, 1997
- The radical right in Western Europe. Acomparative analysis, Kitscel H. and McMann A. 1995
- Η ΄νέα άνοδος του φασισμού; Της Νατάσσας Μπαστέα
http://www.tanea.gr/default.asp?pid=2&ct=2&artid=4521181
-Τι θρέφει την ακροδεξιά; του Γιώργο Κιούση http://archive.enet.gr/online/online_text/c=110,dt=22.10.2007,id=96983840
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
μη πτύετε επί του δαπέδου
μη βλασφημάτε τον θείο
σχόλια ελεύθερα ύβρεις επί πληρωμή αλλιώς διαγραφή