Παγκόσμια ημέρα νερού

Μην αμελήσετε, πάρτε μαζί σας νερό
Το μέλλον μας έχει πολύ ξηρασία.
(Μ. Κατσαρός)

Ζώντας τα γνωστά καλοκαιριάτικα προβλήματα του νησιού δεν μπορείς να μην είσαι ευαισθητοποιημένος για το τι σημαίνει μια έλλειψη ΝΕΡΟΥ έστω και μικρή Ας κάνουμε λοιπόν ένα μικρό αφιέρωμα συλλέγοντας απόψεις για ένα από τα μεγάλα προβλήματα της Ανθρωπότητας και της Αντιπάρου

Τα Ηνωμένα Έθνη, προειδοποίησαν την Πέμπτη 12/3 ότι ο κόσμος πρέπει να δράσει επειγόντως για να αποφευχθεί η παγκόσμια κρίση νερού λόγω της αύξησης του πληθυσμού, της βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου, των διαιτητικών αλλαγών και της περισσότερης παραγωγής βιοκαυσίμων.
Σύμφωνα με έκθεση του ΟΗΕ μέχρι το 2030, σχεδόν το ήμισυ του παγκόσμιου πληθυσμού θα ζει σε περιοχές με έντονη έλλειψη νερού. Η έκθεση, με τίτλο "Το νερό σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο," κάνει "σαφές ότι χρειάζεται επείγουσα δράση, αν θέλουμε να αποφύγουμε την παγκόσμια κρίση νερού," "Παρά τη ζωτική σημασία του νερού για όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής, ο τομέας μαστίζεται από τη χρόνια έλλειψη πολιτικής στήριξης, την κακή διακυβέρνηση και την μείωση των επενδύσεων." "Ως αποτέλεσμα, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο να παραμένουν παγιδευμένοι στη φτώχεια και την κακή υγεία και εκτεθειμένοι σε κινδύνους που σχετίζονται με καταστροφές από το νερό, την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την πολιτική αστάθεια και τις συγκρούσεις". Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Κι Μουν έχει επανειλημμένα εντοπίσει την έλλειψη νερού ως τη κύρια αιτία της σύγκρουσης στο Νταρφούρ, στο Δυτικό Σουδάν. Το νερό είναι επίσης ένα σημαντικό ζήτημα μεταξύ του Ισραήλ και των Αράβων γειτόνων του.
Ο παγκόσμιος πληθυσμός των 6,6 δισ. προβλέπεται να αυξηθεί κατά 2,5 δισ. έως το 2050, με το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης στις αναπτυσσόμενες χώρες, σε πολλές περιοχές όπου το νερό είναι ήδη σε έλλειψη. Η ζήτηση για φρέσκο νερό αυξάνεται κατά μέσο όρο κατά 64 δισ. κυβικά μέτρα το χρόνο. Το μεγαλύτερο μέρος της Βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής έχουν ήδη αγγίξει το όριο των υδάτινων πόρων τους. Η μετανάστευση από την ύπαιθρο προς τις πόλεις αύξησε την χρήση του νερού, όπως και η αύξηση στην κατανάλωση κρέατος - η παραγωγή του οποίου απαιτεί περισσότερο νερό από ότι τα λαχανικά - στην Κίνα και αλλού. Η έκθεση προειδοποιει για τα μειονεκτήματα των βιοκαυσίμων, λόγω της ποσότητας του νερού που χρειάζεται για καλλιέργειες ζαχαροκάλαμου και καλαμποκιού που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή αιθανόλης. Χρειάζονται περίπου 2.500 λίτρα νερού για ένα 1 λίτρο βιοκαυσιμου. Εφαρμογή όλων των σημερινών εθνικών πολιτικών και σχεδίων για τα βιοκαύσιμα σημαίνει χρήση 180 κυβικών χιλιόμετρων αρδευτικών υδάτων και 30 εκατ. εκτάριων για καλλιέργειες.
Ασθένειες που σχετίζονται με το νερό. Οι βασικές υπηρεσίες ύδατος (πόσιμο νερό, νερό για την καθαριότητα και την παραγωγή τροφίμων) παραμένουν ανεπαρκείς σε μεγάλο μέρος του αναπτυσσόμενου κόσμου. Το 80% των ασθενειών στις αναπτυσσόμενες χώρες συνδέονται με το νερό και προκαλούν περίπου 1,7 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο.

Σήμερα, υπάρχουν:
• 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν χωρίς καθαρό πόσιμο νερό
• 2,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι με ανεπαρκείς εγκαταστάσεις υγιεινής
• 1,8 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από διαρροϊκές
ασθένειες
• 900 παιδιά πεθαίνουν κάθε μέρα από ασθένειες που σχετίζονται με το νερό
Διασυνοριακά νερά / ποτάμια / υδροφορείς: 276 λεκάνες ύδατος μοιράζονται από δύο ή περισσότερες χώρες. Περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και των 3 δισεκατομμυρίων των ανθρώπων ζουν σε αυτές τις διασυνοριακές λεκάνες νερού. Οι υδροφορείς περιέχουν σχεδόν το 96% του γλυκού νερού του πλανήτη. Συνολικά, το 65% των υπόγειων υδάτων χρησιμοποιείται στην άρδευση, το 25% για την παροχή πόσιμου νερού και το 10% στην βιομηχανία.

Να υπευνθυμίσουμε οτι η ΕΕ έχει θέσει τις παρακάτω προτεραιότητες για την καλύτερη διαχείριση των υδάτων:
1. Διαφανής και δημόσια διαχείριση των υδάτων
2. Μείωση των απωλειών και καλή χρήση του νερού
3. Περισσότερο χώρο (όχθες και διαδρομή) για τους ποταμούς
4. Υγιές και ασφαλές νερό για τους ανθρώπους και τη φύση
5. Ευέλικτες πολιτικές διαχείρισης των υδάτων με όραμα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ 16/ 19-03-09

22 ΜΑΡΤΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΝΕΡΟΥ

Με την ευκαιρία της Παγκόσμιας Ημέρας του Νερού (22 Μαρτίου) δόθηκε σήμερα Συνέντευξη Τύπου στην Αίθουσα Ανταποκριτών Ξένου Τύπου από τους εκπροσώπους του ΠΑΚΟΕ, (Παναγιώτη Χριστοδουλάκη), της Νομαρχίας Αθηνών (Γιάννη Σγουρό), και την ΚΕΔΚΕ (Κοτρωνιά Γεώργιο) όπου τονίσθηκαν τα παρακάτω, ταυτόχρονα όμως έγινε προσφώνηση σε όλους τους εκπροσώπους των ΜΜΕ να παρευρεθούν στην Ημερίδα που οργανώνεται την Κυριακή (22-03-09) στο ξενοδοχείο Ιλισσός (Καλλιρόης 72) όπου θα μιλήσουν ειδικοί επιστήμονες από την Αμερική, Γαλλία και Ελλάδα γύρω από τα ΄΄ καυτά΄΄ προβλήματα του νερού στην Ελλάδα και την Ευρώπη.

Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα, με το οποίο έχει ήδη αρχίσει να είναι αντιμέτωπη η ανθρωπότητα, είναι η αδυναμία πρόσβασης μεγάλου μέρους του συνόλου των 6 δισεκατομμύρια κατοίκων της, σε καθαρό νερό. Πολλοί γεωπολιτικοί αναλυτές έχουν εκφράσει, την τελευταία δεκαετία, την ανησυχία τους σχετικά με την εμφάνιση των λεγόμενων «πολέμων του νερού» μετά το 2020, εξαιτίας ακριβώς αυτού του ζητήματος.

Η κατάσταση στον κόσμο και στην Ελλάδα

ü Κατά μέσο όρο, σε παγκόσμιο επίπεδο, η κατανομή στην κατανάλωση νερού από τον άνθρωπο είναι: 70% για την άρδευση και λοιπές γεωργικές χρήσεις, 22% για τη βιομηχανία και 8% για οικιακή χρήση.

ü Το 86 % του νερού που καταναλώνεται σήμερα στην Ελλάδα αφορά την άρδευση, το 13% τη βιομηχανία και το 1% καλύπτει τις οικιακές ανάγκες.

ü Κάθε 20 δευτερόλεπτα ένα παιδί πεθαίνει εξαιτίας της ελλιπούς υγιεινής του νερού.

ü Σε παγκόσμιο επίπεδο, η διάρροια είναι μια από τις κυρίαρχες αιτίες θανάτου. Περίπου 88% των θανάτων από διάρροια οφείλεται στην έλλειψη κατάλληλων εγκαταστάσεων καθαρισμού και εξυγίανσης του πόσιμου νερού.

ü Το πλύσιμο των χεριών με σαπούνι, μπορεί από μόνο του να μειώσει την εμφάνιση περιστατικών διάρροιας κατά 47%.

ü Σύμφωνα με έρευνα των Ηνωμένων Εθνών, απαιτούνται 20-50 lt καθαρού νερού ημερησίως για την κάλυψη των βασικών αναγκών (πόση, μαγείρεμα, καθάρισμα) κάθε ανθρώπου.

ü Η τιμή αυτή για την Ελλάδα είναι περίπου 150 -160 lt καθαρού νερού ημερησίως.

ü Περισσότεροι από 894.000.000 άνθρωποι παγκοσμίως (ποσοστό μεγαλύτερο του 16%) δεν έχει πρόσβαση σε αυτό το ποσό καθαρού νερού.

ü Η κατανάλωση νερού αναμένεται να αυξηθεί κατά 50% το 2025 στις αναπτυσσόμενες χώρες και κατά 18% στις αναπτυγμένες χώρες.

ü Στο 60% των ευρωπαϊκών πόλεων με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων, τα υπόγεια ύδατα καταναλώνονται με ρυθμούς ταχύτερους από ότι αναπληρώνονται.

ü Το 2025 εκτιμάται ότι τα 2/3 του παγκόσμιου πληθυσμού θα υποφέρει από έλλειψη νερού ικανού για ασφαλή κατανάλωση.

ü Καθημερινά, 2.000.000 τόνοι ανθρωπίνων αποβλήτων διατίθενται σε υδατικούς φορείς.

ü Οι μισοί υγροβιότοποι του πλανήτη έχουν εξαφανισθεί από το 1900.

ü Μεταξύ 1991 και 2000 περισσότεροι από 665.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από φυσικές καταστροφές, εκ των οποίων το 90% συνδεόταν με το νερό.

ü Στο 20 % περίπου της συνολικής καλλιεργήσιμης γης, παγκοσμίως, εφαρμόζονται τεχνητοί τρόποι άρδευσης. Το εναπομείναν 80 % εκμεταλλεύεται αποκλειστικά το νερό της βροχή.

ü Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, η ποσότητα του χιονιού των Ιμαλάιων, το οποίο παρέχει τεράστιες ποσότητες νερού γεωργικής χρήσης στην Ασία, εκτιμάται ότι θα ελαττωθεί κατά 20 % το 2030.

ü Η ημερήσια απαίτηση σε πόσιμο νερό είναι 2-4 λίτρα ανά άτομο. Η παραγωγή, όμως, της απαιτούμενης ημερήσιας ποσότητας τροφής χρειάζεται την κατανάλωση 2.000 με 5.000 λίτρων νερού.

ü Σχεδόν 2.400 κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο αναλογούν στην κατανάλωση κάθε κατοίκου της Ελλάδας, όταν ο αντίστοιχος παγκόσμιος μέσος όρος είναι 1.240 κυβικά μέτρα.

ü Η τιμή αυτή καθιστά την Ελλάδα δεύτερη (!!!) στη σχετική κατάταξη παγκοσμίως πίσω μόνο από τις Η.Π.Α.

ü Το 60% του νερού που αντλείται στην Ελλάδα από πηγές, λίμνες και ποτάμια χάνεται λόγω απωλειών από το δίκτυο μεταφοράς του.

Ο συνήγορος του πολίτη λέει

22 Μαρτίου: Παγκόσμια ημέρα νερού

Από όλους τους φυσικούς πόρους στη γη, υπάρχει ένας χωρίς τον οποίο η ζωή είναι αδιανόητη: το νερό.

Η 22α Μαρτίου εορτάζεται παγκοσμίως ως Ημέρα Νερού και ο Συνήγορος του Πολίτη με την ευκαιρία αυτή επισημαίνει τη συστηματική παράλειψη παρακολούθησης και ελέγχου της ποιότητας του πόσιμου νερού, κυρίως από τους μικρούς Δήμους, παρά τα οριζόμενα στην ισχύουσα νομοθεσία, λόγω έλλειψης εξοπλισμένων εργαστηρίων, προσωπικού και πόρων για τη διενέργεια δειγματοληψιών και την αποστολή σε εξοπλισμένα εργαστήρια.

Στις περισσότερες υποθέσεις αποδείχθηκε ότι το νερό δεν πληρούσε τα προβλεπόμενα για την προστασία της δημόσιας υγείας, εξαιτίας α) υψηλού μικροβιακού φορτίου οφειλόμενου στην εισροή λυμάτων λόγω γειτνίασης των αγωγών ύδρευσης είτε με αγωγούς αποχέτευσης ή με απορροφητικούς βόθρους, β) μη αποτελεσματικής υγειονομικής προστασίας συντήρησης και καθαρισμού των συστημάτων ύδρευσης γ) μη εφαρμογής συστηματικής και επαρκούς απολύμανσης ιδιαίτερα σε περιπτώσεις μικρών Δήμων. Σε κάποιες περιπτώσεις, τέλος, διαπιστώθηκε χημική ρύπανση του πόσιμου ύδατος από βιομηχανικές ή αγροτικές δραστηριότητες, αλλά και εισροή θαλάσσιου ύδατος στα υδροφόρα στρώματα λόγω υπεράντλησης.

Τα ανωτέρω προβλήματα εντείνονται εξαιτίας της μη λήψης μέτρων προστασίας (θέσπιση ζωνών προστασίας, συστηματικός έλεγχος των ποιοτικών χαρακτηριστικών των επιφανειακών υδάτων που προορίζονται για πόσιμο) παρά τις προβλέψεις της νομοθεσίας. Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις, οι υπεύθυνοι ύδρευσης προκειμένου να επιλύσουν άμεσα το πρόβλημα επάρκειας ύδατος προχωρούν στη διάνοιξη γεωτρήσεων χωρίς άδεια και χωρίς έγκριση περιβαλλοντικών όρων. Διαπιστώθηκε ακόμα ότι δρομολογούνται έργα αξιοποίησης υδάτινων πόρων χωρίς να έχει προηγηθεί περιβαλλοντική αδειοδότηση και χωρίς αυτά να εντάσσονται σύμφωνα με το νόμο σε κάποιο πρόγραμμα ολοκληρωμένης διαχείρισης. Επισημαίνεται ότι στην περίπτωση επικινδυνότητας του νερού που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση οι ίδιες οι δημόσιες αρχές έχουν την υποχρέωση να ενημερώνουν τους ενδιαφερόμενους καταναλωτές, να λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα για να προστατευθεί η ανθρώπινη υγεία και να δίνουν οδηγίες για την προστασία των καταναλωτών. Στην περίπτωση αυτή η υποχρέωση ενημέρωσης του κοινού με πρωτοβουλία της διοίκησης πηγάζει απευθείας από τις σχετικές διατάξεις (ΚΥΑ Υ2/2600/2001). Οι πολίτες βέβαια έχουν δικαίωμα διαρκούς πρόσβασης στα σχετικά στοιχεία, ανεξαρτήτως επικινδυνότητας (Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας, αλλά και ΚΥΑ Η.Π. 11764/653/2006).

Ο Συνασπισμός δηλώνει

22 ΜΑΡΤΙΟΥ: ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ
ΝΕΡΟ – ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΦΥΣΙΚΟΣ ΠΟΡΟΣ - ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΟΛΩΝ
Σήμερα στην Ελλάδα στον κόσμο, βιώνουμε μια πρωτοφανή σε μέγεθος και διάρκεια περιβαλλοντική κρίση. Η εξάντληση των φυσικών πόρων, οι κλιματικές αλλαγές, με όλες τις κοινωνικές και οικονομικές τους συνέπειες, είναι ήδη πραγματικότητα. Τα περιστατικά ρύπανσης των υδάτινων πόρων, η κλιματική αλλαγή, που θα προκαλέσουν την υποβάθμιση μεγάλων εκτάσεων καλλιεργήσιμης γης, φαινόμενα λειψυδρίας, διάβρωση των εδαφών, καταστροφή δασών κ.α., αποτελούν εκφάνσεις μιας κρίσης , που είναι συνάμα πρόκληση για τις κοινωνίες, την οικονομία, την πολιτική.
Το Τμήμα Οικολογίας –Περιβάλλοντος ΚΠΕ στο πρόγραμμα που επεξεργάστηκε σε διάλογο με την κοινωνία αναφέρει:
Στην Ελλάδα ένα μεγάλο μέρος του νερού που κάθε χρόνο ξοδεύεται σε διάφορες χρήσεις δεν πρόκειται να αναπληρωθεί ποτέ. Οι κυβερνήσεις των τελευταίων δεκαετιών προσπάθησαν να ικανοποιήσουν την ακόρεστη ζήτηση νερού, επεκτείνοντας διαρκώς την εκμετάλλευση πεπερασμένων αποθεμάτων. Έφτιαξαν μηχανισμούς διαχείρισης του νερού που δεν είναι άλλο από τοπικοί μηχανισμοί εξουσίας και πολιτικής εκμετάλλευσης. Αν και το υδατικό πρόβλημα συνδέεται με το προωθούμενο παραγωγικό μοντέλο ανάπτυξης, τραγικές ελλείψεις παρατηρούνται και στο θεσμικό πλαίσιο, ενώ υπάρχει μακροχρόνια ανυπαρξία ενιαίας πολιτικής σε θέματα νερού. Επιπλέον, η ρύπανση ποταμών (π.χ. Αλιάκμονας, Ασωπός κ.ά.) και η υποβάθμιση λιμνών (π.χ. Κορώνεια) παραμένει πραγματικό στίγμα στον πολιτισμό μας.
Παρά την ψήφιση της ευρωπαϊκής Οδηγίας-Πλαίσιο για το Νερό, η Ελλάδα δεν έχει αλλάξει την ουσία της υδατικής πολιτικής της. Το Εθνικό Πρόγραμμα Διαχείρισης και Προστασίας των Υδατικών Πόρων του ΥΠΕΧΩΔΕ προβλέπει ένα σύνολο από τεχνικές παρεμβάσεις που μας ξαναγυρνούν στις αλήστου μνήμης εποχές όπου τα υδατικά προβλήματα αντιμετωπίζονταν με την κατασκευή φραγμάτων και μεγάλων έργων. Οι παρεμβάσεις αυτής της κλίμακας έχει αποδειχτεί παγκοσμίως ότι, εκτός από περιβαλλοντικά επιζήμιες, είναι οικονομικά αλλά και κοινωνικά ασύμφορες.
Σχεδιασμός υδατικής πολιτικής με κεντρικό στόχο τη διευθέτηση των ισοζυγίων προσφοράς και ζήτησης του νερού σε επίπεδο λεκάνης υδατικού διαμερίσματος, ώστε να διασφαλίζεται διαχρονικά η κοινωνική και οικονομική ζωή, η ικανοποίηση των αναγκών σε νερό και η περιβαλλοντική προστασία
Εξοικονόμηση υδατικών πόρων με ήπιες παρεμβάσεις διαχείρισης της ζήτησης του νερού σε όλους τους τομείς. Καταγραφή υδάτινου ισοζυγίου και χρήσεων και διαφορική τιμολόγηση. Βιώσιμη αξιοποίηση των αποθεμάτων, αύξηση της αποδοτικότητας των υδραυλικών έργων, συμβατά έργα μικρής κλίμακας σε επιλεγμένες περιοχές στην ορεινή κυρίως ζώνη.
Έργα σταδιακής επιδιόρθωσης της περιβαλλοντικής ζημιάς που έχει υποστεί το υδατικό σύστημα, ιδιαίτερα σε περιοχές εντατικής γεωργίας ή και σε περιοχές όπου έχει διαπιστωθεί υψηλή ρύπανση επιφανειακών-υπογείων υδάτων, όπως η περιοχή Ασωπού-Οινοφύτων, Κορωπίου Αττικής κ.ά.
Απόρριψη της εκτροπής του Αχελώου, που ακόμη προωθείται. Ακύρωση όλων των σχετικών έργων και στροφή σε ήπια υδραυλικά έργα και άλλα διαχειριστικά μέτρα για τη γεωργία και την ύδρευση της Θεσσαλίας.
Καμία ιδιωτικοποίηση των επιχειρήσεων ύδρευσης. Το νερό πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί δημόσιο και κοινωνικό αγαθό.
Τμήμα Οικολογίας - Περιβάλλοντος ΣΥΝ

Το ΚΚΕ το βλέπει κάπως διαφορετικά

Το νερό είναι κοινωνικό αγαθό και όχι εμπόρευμα

Το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ με αφορμή την Παγκόσμια Μέρα Νερού, τονίζει ότι «φθηνό και ποιοτικά καλό νερό δεν μπορεί να υπάρξει με κριτήριο το κέρδος των μονοπωλίων που λυμαίνονται το νερό σε παγκόσμιο επίπεδο, με την αντιλαϊκή πολιτική της ΕΕ και του δικομματισμού». Επίσης επισημαίνει:

«Η λειψυδρία και οι πλημμύρες δεν μπορούν να αποτελούν μόνιμο εφιάλτη για το λαό.

Η κατάσταση θα χειροτερεύει όσο συνεχίζεται η ίδια πολιτική.

Είναι επιτακτική ανάγκη να απαιτήσουμε και να διεκδικήσουμε:

• Την επεξεργασία και εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης υδατικής πολιτικής που θα αφορά την έρευνα, την προστασία, τις χρήσεις και την ορθολογική αξιοποίηση των υδάτινων πόρων στο σύνολο της χώρας, με γνώμονα τις λαϊκές ανάγκες.
• Το σχεδιασμό και την υλοποίηση από το κράτος όλων των αναγκαίων έργων υποδομής που εξοικονομούν υδατικούς πόρους, προστατεύουν και εμπλουτίζουν τους υδροφορείς, μειώνουν τις απώλειες και αυξάνουν το ποσοστό των αξιοποιήσιμων υδατικών πόρων που στη χώρα μας είναι ιδιαίτερα μικρό.
• Μέτρα προστασίας της ποιότητας των νερών και της ανάκτησής του, για να σταματήσει άμεσα η μόλυνση των υδροφορέων, κυρίως από βιομηχανικά απόβλητα και να εφαρμοστούν ολοκληρωμένα προγράμματα αποκατάστασής τους.
• Την προστασία των δασών και αναδασώσεις, που ευνοούν τη συγκράτηση των νερών για τον εμπλουτισμό του υδροφόρου ορίζοντα».

Και η ανακοίνωση καταλήγει: «Η ολοκληρωμένη υδατική πολιτική που θα κατοχυρώνει το νερό ως κοινωνικό αγαθό και όχι ως εμπόρευμα, υπογραμμίζει την ανάγκη ενός ριζικά διαφορετικού δρόμου ανάπτυξης με κριτήριο τις κοινωνικές ανάγκες, το δρόμο της λαϊκής εξουσίας».

Και το 2001 σε ένα συνέδριο στην Πάρο ο υδρογεωλογος Τσιφτής Ευάγγελος έλεγε

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΥΔΡΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ

ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ

1. Το πρόβλημα της έλλειψης νερού στα νησιά του Αιγαίου είναι

υπαρκτό και μεγάλο. Τα τελευταία χρόνια το πρόβλημα της

υδροδότησης των νησιών έχει επιδεινωθεί σημαντικά και που

οφείλεται σε γνωστούς παράγοντες.

• Στην ύπαρξη μιας συνεχούς ξηροθερμικής περιόδου με ιδιαίτερο

χαρακτηριστικό το χαμηλό ποσοστό βροχοπτώσεων. Γεγονός που έχει

ως συνέπεια την μειωμένη απόδοση (ποιοτικά και ποσοτικά) των

υφιστάμενων γεωτρήσεων, την μη πλήρωση των υπαρχουσών

λιμνοδεξαμενών κλπ.

• Στην αλλαγή των οικονομιών των νησιών από αγροτικές

κτηνοτροφικές οικονομίες σε οικονομίες παροχής υπηρεσιών

(ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα δωμάτια, εστιατόρια, μπαρ κλπ).

• Στην ολοένα αυξανόμενη τα τελευταία χρόνια παρουσία τουριστών–

επισκεπτών στα νησιά.

• Στην καταστροφή των παραδοσιακών δεξαμενών αποθήκευσης

βρόχινου νερού σε κάθε νοικοκυριό. Οι δεξαμενές αυτές που στην

πλειοψηφία τους θα μπορούσαν να καλύψουν τις οικιακές ανάγκες.

• Στην μεγάλη απώλεια του μεταφερόμενου νερού στα δίκτυα

ύδρευσης, απώλεια που οφείλεται στην παλαιότητα του δικτύου και

κατά κάποιες εκτιμήσεις ξεπερνά το 30 % του μεταφερόμενου νερού.

2. Λύσεις αντιμετώπισης υπάρχουν, αναφέρονται σε όλα τα εγχειρίδια

Υδρογεωλογίας

• Υδρογεωτρήσεις

• Φράγματα

• Εξωποτάμιες λιμνοδεξαμενές.

• Φράγματα ανάσχεσης, για εμπλουτισμό των υδροφόρων.

• Αφαλάτωση: Με τις νέες τεχνολογίες η τιμή του κυβικού έχει

ελαττωθεί πάρα πολύ (Το νερό που θα παράγει η νέα μονάδα στην

Κύπρο 45.000 κ. μ./24ωρο θα στοιχίζει 300 δρχ /κ.μ μαζί με το

κόστος απόσβεσης).

Πολύ πιο φτηνή είναι η παραγωγή γλυκού νερού από υφάλμυρο. Στην

Ομηρούπολη το κόστος λειτουργίας της μιας μονάδας είναι 70-90

δρχ/κ.μ (ανάλογα με την αλατότητα) και της δεύτερης, που δεν

χρησιμοποιεί χημικά 40-50 δρχ/κ.μ.. Το κόστος εγκατάστασης μιας

μονάδας ημερησίας παραγωγής 600-750 κμ/24ωρο ανέρχεται στο

ποσό των 60-70 εκ. δρχ.

• και τελευταία η μεταφορά νερού ως η πιο ακριβή λύση: Η μεταφορά

ενός κυβικού μέτρου νερού στα νησιά των Κυκλάδων στοιχίζει 2832

δρχ, ενώ στα Δωδεκάνησα 1475 δρχ.

Δυστυχώς όμως για ένα τόσο σοβαρό θέμα δεν υπάρχει αντίστοιχη

σοβαρή αντιμετώπιση!

Υπεράντληση - ρύποι οι μεγάλες πληγές
H μη περαιτέρω ρύπανση και ο έλεγχος των αντλήσεων επιφανειακών και υπόγειων υδάτων είναι δύο κεφαλαιώδη θέματα που καλείται να αντιμετωπίσει η Eλλάδα, σύμφωνα με τις επιταγές της Kοινοτικής Oδηγίας για το νερό. «Η εκμετάλλευση των υπόγειων νερών στη χώρα μας υπερβαίνει τη δυνατότητα ανανέωσής τους από τις βροχοπτώσεις και τις απορροές», τονίζει ο κ. Γ. Kαλλέργης, υδρογεωλόγος, τ. καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών. «Το αποτέλεσμα είναι η υφαλμύριση των παράκτιων υδροφόρων σε όλη σχεδόν την ηπειρωτική και νησιωτική χώρα, με οδυνηρές συνέπειες όσον αφορά την ύδρευση αυτών των περιοχών.
Με βάση μελέτες του Πανεπιστημίου Πατρών σε περιοχές της Αχαΐας, του Αργολικού πεδίου, της Σύρου και της Κρήτης, υπολογίζεται ότι η πλήρης απορρύπανση των υφαλμυρισμένων νερών χρειάζεται πάνω από 400 χρόνια, με την προϋπόθεση ότι οι αντλήσεις θα διακοπούν και τα υδροφόρα θα εμπλουτιστούν τεχνητά. Η μερική απορρύπανση θα χρειαζόταν από 17 έως και 90 χρόνια. Pύπανση στα υπόγεια νερά προκαλεί και η εντατική γεωργία και η υπερχρήση λιπασμάτων και βελτιωτικών του εδάφους. Tο αρδευτικό νερό μεταφέρει στα υδροφόρα αζωτούχες, κυρίως, ενώσεις, οι οποίες σε συγκεντρώσεις μεγαλύτερες από 50 χιλιοστόγραμμα στο λίτρο νερού, θεωρούνται καρκινογόνες, ενώ πιθανολογείται ότι προκαλούν στα βρέφη μεθαιμοσφαιριναιμία (κυάνωση).

Η λειψυδρία στις Κυκλάδες

Η λειψυδρία αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα πολλών Ελληνικών περιοχών, ιδιαιτέρως κατά την περίοδο του θέρους, όταν και προσφορά νέου υδατικού δυναμικού δεν υπάρχει και όταν οι ανάγκες καταναλώσεως είναι αυξημένες.
Για τη θεώρηση, ανάλυση και αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού θα πρέπει να γίνουν, αρχικώς, κάποιες διευκρινίσεις, οι εξής:
Αρχικώς, θα πρέπει να διευκρινιστούν οι όροι ξηρασία και λειψυδρία, οι οποίοι, πολύ συχνά, χρησιμοποιούνται, ηθελημένα ή αθέλητα, επειδή μας βολεύει να αποδίδουμε στις καιρικές και κλιματικές συνθήκες τις δικές μας αστοχίες και τις δικές μας παραλείψεις.
Ξηρασία, είναι μια σημαντική απόκλιση των βροχοπτώσεων μιας περιόδου, σε σχέση με τους συνηθισμένους και αποδεκτούς μέσους όρους. Οι μέσοι όροι αυτοί προκύπτουν από τις χρονοσειρές μετρήσεων και παρατηρήσεων δεκαετιών. Λόγω, όμως, των παγκόσμιων κλιματικών αλλαγών, από την ανθρώπινη παρέμβαση (τρύπα του Όζοντος, φαινόμενα θερμοκηπίου, αύξηση παγκόσμιας θερμοκρασίας κ.ά.) η κυκλοφορία των αερίων μαζών και η χωροχρονική κατανομή των βροχοπτώσεων έχουν μεταβληθεί σημαντικώς και μεταβάλλονται συνεχώς. Επομένως, πρέπει, οι μέσοι όροι αυτοί, να αναθεωρηθούν με βάση τη θεώρηση των στοιχείων της τελευταίας 20ετίας, τουλάχιστον.
Λειψυδρία, είναι μια σημαντική απόκλιση της προσφοράς (επάρκειας) νερού, σε σχέση με τις διαμορφωμένες και αποδεκτές ανάγκες καταναλώσεως. Στην περίπτωση των νησιωτικών περιοχών, όπως είναι οι Κυκλάδες, η παρατηρούμενη λειψυδρία είναι, στο μεγαλύτερο μέρος της, μη πραγματική. Αυτό γιατί, ο παραθεριστής μεταφέρει στο νησί τις υδατικές καταναλώσεις, στις οποίες έχει συνηθίσει στην πόλη και οι οποίες είναι έξω από τις δυνατότητες του νησιού.
Αυτό προκύπτει από τις βασικές αρχές υδατικής διαχειρίσεως, που είναι:
1. Οι υδατικές ανάγκες του καθενός καθορίζονται σε συνδυασμό με τις υδατικές δυνατότητες κάθε περιοχής
2. Εφ΄ όσον οι ανάγκες αυτές καλύπτονται, κατά τα προηγούμενα, από δημόσια έργα, δεν επιτρέπεται η κατασκευή και λειτουργία ιδιωτικών έργων υδρεύσεως.
Η κατασκευή τεράστιων ξενοδοχειακών συγκροτημάτων, με πισίνες, με κήπους (με φυτά υδροβόρα, που δεν έχουν καμία σχέση με το κυκλαδικό περιβάλλον), με γκαζόν, με καθημερινό πλύσιμο αυτοκινήτων κλπ, δεν είναι χρήσεις εναρμονισμένες με τις υδατικές δυνατότητες της περιοχής. Η εμμονή σε τέτοιες χρήσεις δημιουργεί ένα τεράστιο πρόβλημα, που επιδεινώνεται, σε μεγάλο βαθμό, από τη λειτουργία ιδιωτικών υδρογεωτρήσεων. Υδρογεωτρήσεων που, γενικώς, απαγορεύεται η ανόρυξή τους, αλλά που πολλαπλασιάζονται συνεχώς από τις άδειες που χορηγούν οι Δήμοι, ή, σε άρνησή τους,η Νομαρχία, η Περιφέρεια, κάποιο Υπουργείο κλπ. Είναι ευνόητο ότι, όταν τα δημόσια υδρευτικά έργα σταματούν τη λειτουργία τους το καλοκαίρι για κάποιες ώρες την ημέρα, ενώ οι ιδιωτικές γεωτρήσεις λειτουργούν για την κάλυψη των «αναγκών» των ιδιοκτητών τους, τινάζεται στο αέρα, ποιοτικώς (υφαλμυρώσεις) και ποσοτικώςκάθε σχέδιο υδατικής διαχειρίσεως.
Προκύπτει, όμως, και από τις υδρολογικές και υδρογεωλογικές συνθήκες των Κυκλάδων. Οι Κυκλάδες, όπως όλες οι νησιωτικές περιοχές, χαρακτηρίζονται από συγκεκριμένους υδρολογικούς και υδρογεωλογικούς χαρακτήρες, που είναι:
Το μικρό ύψος βροχοπτώσεων, μικρή, επομένως, προσφορά νερού
1. Οι υψηλές θερμοκρασίες, ηλιοφάνεια και άνεμοι, που ευνοούν μεγάλη εξάτμιση
2. Η μικρή έκταση των νησιών, που περιορίζει την ποσότητα του νερού που μπορεί να συγκεντρωθεί
3. Η ολόπλευρη προσβολή του νησιού από τη θάλασσα, γεγονός που επιτείνει, τόσο την επιφανειακή και υπόγεια απορροή (σε συνδυασμό και με τον ορεινό χαρακτήρα των νησιών), όσο και τα φαινόμενα υφαλμυρώσεως
4.Η καθοριστική αλλαγή χρήσεων γης, από τη (σχετικώς ξερική) γεωργία και κτηνοτροφία, στον τουρισμό, κατ΄ εξοχή υδροβόρα δραστηριότητα
Γενική αντίληψη των επιστημόνων αποτελεί η θέση ότι τα υδατικά προβλήματα συνδέονται περισσότερο με κακό ή ανύπαρκτο σχέδιο υδατικής διαχειρίσεως, παρά με έλλειψη νερού. Και σωστή υδατική διαχείριση δεν μπορεί να υπάρξει, αν αγνοηθούν όλα τα παραπάνω.
Γεώργιος Κ. Στουρνάρας
Καθηγητής Υδρογεωλογίας και Τεχνικής Γεωλογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Υδρογεωλογίας
Εκπρόσωπος στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Νερού

Για την ΑΝΤΙΠΑΡΟ σε άλλο κείμενο περισσότερα προς το παρόν μια φωτογραφία του 2006 έξω από την συγκεντρωτική δεξαμενή στα Γλυφά

WATER FOR LIFE  2005-2015

Ο ρόλος και οι αρμοδιότητες της Αυτοδιοίκησης στη διαχείριση και προστασία υδατικών πόρων εδω