Ο κύριος Δήμαρχος και ο Ελαιώνας

Του Γιώργου ΜΠΡΑΜΟΥ

Η υπόθεση του Ελαιώνα έχει αναδείξει ορισμένα χαρακτηριστικά της, λεγόμενης, νεοελληνικής παθογένειας. Να τα δούμε ορισμένα απ' αυτά επιγραμματικά, αλλά όχι ιεραρχημένα.

Υπάρχει κυνισμός: ένα από τα θεμελιώδη στοιχεία της σημερινής παγκόσμιας οικονομικής κρίσης είναι ο καταναλωτικός ανορθολογισμός των δυτικών κοινωνιών. Τα λαμπερά, πολυτελή, φωταγωγημένα εμπορικά κέντρα εκβιάζουν και επεκτείνουν αυτήν την ανορθολογική σχέση για την ανάγκη αγορών, είναι κατασκευασμένα με τον τρόπο του ναού, όπου κυριαρχεί η πίστη στην κατανάλωση. Πέρα απ' αυτό, όπου έχουν γίνει ανάλογα εμπορικά κέντρα, έχει συντριβεί η τοπική αγορά, έχει συντελεστεί -κυριολεκτικά και μεταφορικά- ο θάνατος του εμποράκου.

Υπάρχει στρεψοδικία: η επιχειρηματική και κατασκευαστική δραστηριότητα συνδέεται και ταυτίζεται με την ανέγερση ή όχι του γηπέδου μιας δημοφιλούς ομάδας, του Παναθηναϊκού. Το οποιοδήποτε εμπόδιο για την ανέγερση του εμπορικού κέντρου θεωρείται εχθρική πράξη εναντίον των οπαδών, ενώ το ζητούμενο δεν είναι το γήπεδο -για το οποίο δεν υπάρχει διαφωνία στο να γίνει- αλλά η οικοπεδική υπεραξία που δημιουργείται στους υπόλοιπους χώρους.

Υπάρχει λαϊκισμός: με τον μανδύα του ευτελέστερου είδους εργατοπατέρα, όσοι υποστηρίζουν τον κύριο εργολάβο, βάζουν μπροστά τους εργαζόμενους στο εργοτάξιό του και μιλάνε για ανεργία και χαμένες θέσεις εργασίας.

Υπάρχει περιφρόνηση στους θεσμούς: το Συμβούλιο της Επικρατείας, πέρα όλων των άλλων, θεωρείται εχθρός της επιχειρηματικότητας και των εργαζόμενων. Το περίεργο είναι πως η συγκεκριμένη αμφισβήτηση πηγάζει από τους πολιτικούς χώρους που, κατ' εργολαβία, είναι θεσμολάγνοι. Σ' αυτήν την περίπτωση ισχύει η εκδοχή του «κοστουμιού». Θεσμός είναι το κοστούμι που μας ταιριάζει. Ανάλογα δηλαδή με τα συμφέροντά μας, αποδεχόμαστε ή λοιδορούμε τους θεσμούς.

Υπάρχει αμοραλισμός: ένας εκλεγμένος και, θεωρούμενος γενικά, δημοφιλής δήμαρχος γίνεται δικολάβος υπεράσπισης επιχειρηματικών συμφερόντων, ανακατεύει το γήπεδο, τους εργάτες, την ανάπτυξη, το δίκιο και τ' άδικο, για να υπερασπισθεί ανυπεράσπιστες επιλογές.

Υπάρχει προχειρότητα: στα ερωτήματα, αν οι υποδομές που έχουν σχεδιασθεί μπορούν να εξυπηρετήσουν τα πλήθη που θα συρρέουν στο εμπορικό κέντρο, οι απαντήσεις είναι άλλα λόγια να αγαπιόμαστε. Οι πικρές εμπειρίες που έχουμε σ' άλλα μέρη της ευρύτερης πρωτεύουσας, με τη στρεβλή ανάπτυξη αυτού του είδους, δεν φαίνεται να έγιναν μάθημα. Το μοναδικό ζήτημα είναι το πώς να μαζέψουμε και να μαντρώσουμε τους πελάτες.

Υπάρχει σύγχυση: ορισμένα ΜΜΕ, ο Δήμαρχος, το δίγλωσσο ΠΑΣΟΚ (τόσο παράξενο!), το κυβερνητικό κόμμα με το εκ δεξιών συμπλήρωμά του, έχουν μια μεγαλόστομη, υπεροπτική και άτεγκτη τοποθέτηση. Όποιος δεν συμφωνεί μαζί μας είναι εχθρός της πόλης, της ομάδας, των οπαδών και των εργαζόμενων. Συγκεκριμένες απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερωτήματα δεν άκουσα, δεν διάβασα και δεν ευελπιστώ ότι θα μάθω.

O Ελαιώνας είναι ένα ακόμα σημείο, το σημαντικότερο ίσως, όπου η Ιστορία αυτού του τόπου ξεφτελίστηκε από την ανιστορικότητα και τον ανθελληνισμό των Νεοελλήνων. Και είναι (ή μήπως ήταν;) μια ευκαιρία για την επανασύνδεση των κατοίκων της Αθήνας με τη χαμένη σήμερα μνήμη τους. Αυτά όμως, για ορισμένους μοιάζουν ουτοπικά, παλιομοδίτικα, ρομαντικά -ό,τι θέλετε παίρνετε- και δεν αγγίζουν τη σημερινή σκοπιμότητα.

Σε ποια πόλη της Ευρώπης, σε ποια πόλη του κόσμου ολόκληρου, γκρεμίστηκε, τόσο βίαια και τόσο κυνικά, η ιστορία και η μνήμη της; Και καλά οι εργολάβοι, αυτά ξέρουν να κάνουν, αυτά έκαναν, αυτά θα κάνουν. Αλλά ο δήμαρχος, ο τόσος αυστηρός με τους βέβηλους που του κάψανε το χριστουγεννιάτικο δέντρο του, πώς είναι τόσο σίγουρος ότι ο Ελαιώνας χρειάζεται ναό της κατανάλωσης κι όχι πάρκο για περιπάτους; Είναι τόσο εύκολο να μιλάμε γενικά και αόριστα, αλλά όταν έρθει η ώρα της αναμέτρησης με συμφέροντα, τότε, το στρίβουμε κι αρχίζουμε να κουνάμε το δάκτυλο στους κακόπιστους μιας ορισμένης Αριστεράς.

Ευτυχώς για τον δήμαρχο Αθηναίων σε λίγο θα γίνουν τα εγκαίνια του νέου Μουσείου της Ακρόπολης όπου θα του δοθεί η ευκαιρία να περηφανευτεί για την αρχαία δόξα. Μετά από χίλια χρόνια ο επίγονός του θα μνημονεύει πως επί δημαρχίας Νικήτα Κακλαμάνη χτίστηκε ο ναός του εργολάβου.