Το πλήθος δεν χρειάζεται να ξέρει..

Ποιος είπε...
... το πρώτο ψέμα; Ο όφις στον κήπο της Εδέμ. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο πιστεύουν μέχρι σήμερα την απατηλή ιστορία του. Αντίθετα, στο βιβλίο του «Ο αγώνας μου», ο Χίτλερ είπε όλη την αλήθεια, αλλά δεν τον πίστεψε κανείς, ώσπου άρχισε να περνάει από φωτιά και τσεκούρι την Ευρώπη.

Ζούμε...
... μέσα στο ψέμα σχεδόν ευχαρίστως. Πηγαίνουμε γυρεύοντας γι΄ αυτό. Το αναζητούμε μέσα σε ένα μυθιστόρημα, αλλά δυσκολευόμαστε να το διακρίνουμε στην πραγματική ζωή. Απίστευτα ψέματα προφέρονται στις εκλογές, κατά παραγγελία μάλιστα των ψηφοφόρων. Απελπισμένοι, σαν να ζητούν μονάχοι τους να τους τάξουν ψέματα, για να μπορούν τουλάχιστον να ονειρεύονται. Γι΄ αυτό ο Μακιαβέλι παρότρυνε τον ηγεμόνα του να είναι μαζί υποκριτής και κρυψίνους: «Γιατί τόσο είναι οι άνθρωποι απλοϊκοί και τόσο σκύβουν το κεφάλι στην ανάγκη, που εκείνος που είναι απατεώνας θα ξέρει πάντα ποιος είναι του χεριού του για να τον εξαπατήσει». Η κενότητα της γλώσσας είναι το χάρισμα των δημαγωγών. Εξάπτουν τα πάθη και στρεβλώνουν την πραγματικότητα με κατασκευασμένες φράσεις. «Το πλήθος δεν χρειάζεται να ξέρει» έλεγε ο Μουσολίνι. «Πρέπει να πιστεύει. Αν μπορέσουμε να το κάνουμε να πιστέψει πως ακόμη και τα βουνά μπορούν να μετακινηθούν, τότε θα αποδεχτεί αυτή την αυταπάτη. Έτσι γίνεται μια αυταπάτη πραγματικότητα». Πάντα, έλεγε, ο λόγος πρέπει να είναι εκρηκτικός. Έτσι η πίστη θριαμβεύει πάνω στη γνώση. Και το συναίσθημα νικάει τη σκέψη. Όσο πιο αγράμματη είναι μια κοινωνία τόσο περισσότερη εξουσία αποκτούν αυτοί που μιλούν σαν δημαγωγοί και τόσο περισσότερες εικόνες και μουσικές αντικαθιστούν τον λόγο και τη σκέψη.

Ο φιλόλογος...
... Βίκτωρ Κλέμπερερ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Δρέσδης, είχε μελετήσει τη στρέβλωση της γλώσσας από τους ναζί. Κι είχε εντυπωσιαστεί από τον τρόπο που στάλαζαν στους ανθρώπους το γλωσσικό φαρμάκι τους για να διαιωνίσουν την απάτη τους. «Οι λέξεις μπορούν να γίνουν μικρές δόσεις αρσενικού» έγραφε στο βιβλίο του «Lingua tertii imperii». «Καταπίνονται χωρίς ο άνθρωπος να το πάρει είδηση. Στην αρχή δείχνουν να μην έχουν καμιά επίδραση, αλλά κατόπιν η επίδρασή τους ξεπροβάλλει ξαφνικά».
Τα δηλητήρια...
... όμως δεν παύουν να είναι επικίνδυνα όχι μονάχα γι΄ αυτούς που τα παίρνουν, αλλά και για εκείνους που τα δίνουν. Τα αφελή συνθήματα που συνήθως πετούν οι δημαγωγοί στις συγκεντρώσεις τους, το πλήθος τα πιάνει στον αέρα. Κι όσο πιο απλοϊκά και εκρηκτικά είναι αυτά τόσο πιο απλοϊκά και εκρηκτικά μπορούν να εκφράσουν την οργή και την απόγνωση του πλήθους, όταν αργότερα καταλάβει την απάτη. Γι΄ αυτό, στα χρόνια που ζούμε, όπως λέει ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Αμερικανός δημοσιογράφος Κρις Χέτζες, οι χειριστές των δημαγωγικών δηλητηρίων θα πρέπει να είναι προσεκτικοί: όσο χειροτερεύει η οικονομία τόσο θα χειροτερεύουν οι παρενέργειες από αυτά τα δηλητήρια στο οργισμένο πλήθος.

Του Ρούσσου Βρανά

TA NEA