Ο Δήμος δεν είναι επιχείρηση

Μαρία Καραμανώφ
Σύμβουλος Επικρατείας, Αντιπρόεδρος Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος & Βιωσιμότητος

Από την συζήτηση

Με αντικείμενο τα νομικά και πραγματικά ζητήματα από την αναδιάρθρωση
του θεσμού της τοπικής αυτοδιοίκησης και τις επιπτώσεις της
στον χαρακτήρα και την ιδιαίτερη φυσιογνωμία των Δήμων και Κοινοτήτων της χώρας.
Οργάνωση: Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος

……Το αμέσως επόμενο ερώτημα είναι αν, εν πάση περιπτώσει, το νέο αυτό διευρυμένο σχήμα,
στο οποίο ενσωματώνονται οι παλαιοί Δήμοι, θα λύσει πράγματι τα προβλήματά τους.
Η εντύπωση που απεκόμισα από τα διαθέσιμα στοιχεία είναι ότι η προσέγγιση των
προβλημάτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης καθώς και η λύση που δίδεται σε αυτά, είναι
μάλλον απλουστευτική. Παρ’ ό,τι διακηρύσσονται πολλά και ωραία για τους στόχους του
Καλλικράτη (συμμετοχή των πολιτών, εμβάθυνση της δημοκρατίας, διαδραστικές υπηρεσίες
διαφάνεια, αξιοκρατία κ.λπ.), διαφαίνεται ότι βασικός στόχος της μεταρρύθμισης είναι να
αυξηθεί η επιχειρησιακή ικανότητα των ΟΤΑ, ώστε να δύνανται να αναλαμβάνουν και να
διεκπεραιώνουν, μόνοι τους ή με αναθέσεις, μεγάλης κλίμακος έργα και δραστηριότητες.
Είναι λοιπόν οι επιχειρησιακές απαιτήσεις των μεγάλων έργων και δραστηριοτήτων οι οποίες
υπαγορεύουν τελικώς το μέγεθος και τα όρια των νέων Δήμων και όχι αντίστροφα. Όμως ο
Δήμος δεν είναι επιχείρηση. Ακόμα και ο πιο μικρός και ασήμαντος Δήμος αποτελεί ένα
«σύστημα μεγάλης κλίμακος» με την επιστημονική έννοια του όρου, δηλ. ένα σύστημα το
οποίο οφείλει να επιτελεί πολλαπλές λειτουργίες, σε τοπική μεν κλίμακα, αλλά πάντως
πολλαπλές, οι περισσότερες από τις οποίες, όπως λ.χ. η πολιτική καλλιέργεια, η δημοτική
πρόνοια και αλληλεγγύη, η συμμετοχή των δημοτών στα κοινά σε προσωπικό και όχι
ψηφιακό επίπεδο, η ανάδειξη και διαχείριση ενός τοπικού φυσικού ή πολιτιστικού στοιχείου
κ.λπ., δεν έχουν επιχειρησιακό χαρακτήρα. Αν ο Δήμος ήταν επιχείρηση, και είχε ως εκ
τούτου ως μοναδικό σκοπό την οικονομική αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα, θα
μπορούσε, ή μάλλον θα ώφειλε να θυσιάσει την τοπικότητά του για την εξυπηρέτηση του
σκοπού αυτού. Όμως δεν είναι.
Είναι, ίσως, κοινός τόπος ότι οι Δήμοι δεν τα καταφέρνουν όσο καλά θα έπρεπε στην άσκηση
όλων αυτών των πολλαπλών λειτουργιών. Αλλά σ’ αυτό δεν φταίει, ή δεν φταίει μόνο, το
μέγεθός τους. Τα ίδια ακριβώς προβλήματα κακής διαχείρισης, αδιαφάνειας,
αναποτελεσματικότητας, κακής οργάνωσης, είναι κοινά σε όλα τα επίπεδα της Δημόσιας
Διοίκησης, κρατικής, περιφερειακής και αποκεντρωμένης. Για να αναφερθώ και πάλι στη
μόνη συστηματική επιστημονική μελέτη που έχουμε, την «Ελληνική Διοίκηση 2000»,
εντοπίζονται 117 παθογενείς παράγοντες, η αλληλεπίδραση και αμοιβαία επιδείνωση των
οποίων δημιουργεί τις δυσλειτουργίες της Δημόσιας Διοίκησης. Οι ίδιοι παράγοντες,
προφανώς ενισχυμένοι μετά 20 έτη, εφαρμόζονται mutatis mutandis σε όλα τα επίπεδα
διοικητικής οργανώσεως, αφού είμαστε οι ίδιοι άνθρωποι, με τα ίδια διοικητικά ήθη, την ίδια
νοοτροπία κ.ο.κ. Δεν είναι πιθανό και πάντως δεν προκύπτει από τις μελέτες που
συνοδεύουν τον Καλλικράτη, για ποιους λόγους οι παράγοντες αυτοί αναμένεται να
εξουδετερωθούν δια μαγείας, μόλις οι μικροί Δήμοι ενώσουν τα προβλήματα και τις
δυσλειτουργίες τους.