Γιώργος Σωτηρέλης πρώτη προτεραιότητα η επίτευξη των ευρύτερων δυνατών πολιτικών και κοινωνικών συναινέσεων.

Ο Γιώργος Σωτηρέλης είναι Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης και μέλος της Επιστημοτικής Επιτροπής που εκπόνησε το Πρόγραμμα ¨ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ" την οποία συγκροτούν οι  

Χαράλαμπος Ανθόπουλος, επίκουρος καθηγητής Δικαίου και Διοίκησης στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, Ράλλης Γκέκας, οικονομολόγος, Αθανάσιος Κανταρτζής, γενικός διευθυντής Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Χαράλαμπος Κουταλάκης, λέκτορας Διοικητικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γιώργος , Θεόδωρος Χατζηπαντελής, καθηγητής Εφαρμοσμένης Στατιστικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και Νικόλαος Χλέπας, αναπληρωτής καθηγητής Περιφερειακής Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το παρακάτω κείμενο του δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία 24/1/2010

 

Με το σχέδιο «Καλλικράτης» φαίνεται να κλείνει ένας κύκλος έντονων διεργασιών –αλλά και πολλαπλών διαψεύσεων– ως προς την μεταρρύθμιση του διοικητικού μας συστήματος. Οι προτάσεις της κυβέρνησης θέτουν πλέον ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο συζήτησης, το οποίο βρίσκεται πολύ κοντά σε όσα έχουν υποστηριχθεί εδώ και χρόνια από τον χώρο των θεσμικών εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (αρχής γενομένης από την ΚΕΔΚΕ –η οποία σταδιακά διαμόρφωσε, με την παλαιά αλλά και με την νέα ηγεσία της, μια ολοκληρωμένη μεταρρυθμιστική πρόταση– για να ακολουθήσει στην συνέχεια, παρά τις αρχικές αμφιταλαντεύσεις, και η ΕΝΑΕ, βοηθούντος και του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το οποίο με τις μελέτες του εξειδίκευσε τον σχετικό προβληματισμό). Διαμορφώνονται έτσι οι όροι μιας πρωτοφανούς σύγκλισης, που θα ήταν πραγματικά κρίμα να χαθεί είτε στη δίνη μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων είτε λόγω των υπόγειων και υποβολιμαίων αντιστάσεων ενός συγκαλυμμένου μεν αλλά πανταχού παρόντος κρατικού συγκεντρωτισμού, ο οποίος μοιάζει να έχει εγγραφεί στο DNA του πολιτικοδιοικητικού –αλλά και του δικαστικού– μας συστήματος …

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν περιθώρια συζήτησης για επί μέρους πτυχές του εγχειρήματος. Απομένουν αρκετά ακόμη σημεία που πρέπει να διευκρινισθούν και να συγκεκριμενοποιηθούν στην πορεία προς την ολοκλήρωση της μεταρρύθμισης. Άλλωστε, η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων που επεξεργάσθηκε το αρχικό σχέδιο –και στην οποία έχω την τιμή να συμμετέχω– αντιμετώπισε ουκ ολίγα διλήμματα και διατύπωσε σε αρκετές περιπτώσεις εναλλακτικές προτάσεις, ώστε να υπάρχει ευχέρεια επιλογών. Το Υπουργείο ευλόγως προέκρινε κάποιες από αυτές στο σχέδιό του, αλλά όπως έδειξε και στις σχετικές συζητήσεις στην Επιτροπή –στις οποίες η ηγεσία του μετείχε ανελλιπώς– είναι ανοιχτό στον διάλογο, ώστε να κατατεθεί ένα νομοσχέδιο που θα ενσωματώσει χωρίς προκαταλήψεις και δογματισμούς όλες τις εποικοδομητικές προτάσεις, με πρώτη προτεραιότητα την επίτευξη των ευρύτερων δυνατών πολιτικών και κοινωνικών συναινέσεων.

Εννοείται βέβαια ότι υπάρχει ένας σκληρός πυρήνας της πρότασης, ο οποίος ευλόγως πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτος, διότι διαφορετικά θα χαθεί το ιδιαίτερο πολιτικό στίγμα της μεταρρύθμισης και ο διάλογος θα εκτραπεί σε ατέρμονες και αδιέξοδες αναζητήσεις. Πρόκειται για την οργανωτική και λειτουργική αναβάθμιση των δύο βαθμών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ενισχυμένοι δήμοι – περιφερειακή αυτοδιοίκηση) την καθιέρωση μητροπολιτικής αυτοδιοίκησης και την αναδιάταξη της αποκεντρωμένης διοίκησης, που αποτελούν ώριμα αιτήματα και πρέπει επιτέλους να πραγματωθούν, ώστε να ξεκινήσει μια νέα εποχή για την περιφερειακή ανάπτυξη και την τοπική δημοκρατία, αλλά και για την καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών. Σημαντικό δε ρόλο προς αυτήν την κατεύθυνση θα διαδραματίσει η αναλυτική κοστολόγηση του όλου εγχειρήματος (συνυπολογιζομένης, σε βάθος χρόνου, της δραστικής εξοικονόμησης πόρων και ανθρώπινου δυναμικού) αλλά και η πρόβλεψη συστηματικής παρακολούθησης της εφαρμογής του, ώστε να μην χαθεί στην πορεία η δυναμική και η αξιοπιστία της μεταρρύθμισης.

Συμπερασματικά, το σχέδιο «Καλλικράτης» πρέπει όντως να είναι ανοιχτό σε έναν ευρύ και ουσιαστικό δημόσιο διάλογο, αλλά με δεδομένο τον βασικό κορμό της μεταρρύθμισης και, επιπλέον, με χρονικό ορίζοντα σύντομο, καθώς είναι γνωστό ότι η σχετική νομοθετική διαδικασία πρέπει να ολοκληρωθεί ως τάχιστα, προκειμένου να αρχίσει η εφαρμογή του σχεδίου αλλά και η εν γένει προετοιμασία για τις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές. Οι εκλογές αυτές θέτουν πράγματι ένα ασφυκτικό όριο, το οποίο όμως θεωρούμε ότι τελικά θα αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμο, προκειμένου να μην φαλκιδευθεί ακόμη μια φορά η μεταρρύθμιση –με παραπομπή στις καλένδες– από τις δυνάμεις του συγκεντρωτισμού, του πελατειασμού και της αδράνειας. Η παταγώδης αποτυχία, άλλωστε, της προηγούμενης κυβέρνησης, παρά τις επανειλημμένες και στομφώδεις σχετικές διακηρύξεις της, παρέχει ένα εξαιρετικά πολύτιμο παράδειγμα προς αποφυγήν…

Στο σημείο αυτό, πάντως, θεωρώ απαραίτητη την ακόλουθη επισήμανση. Η εξαγγελθείσα μεταρρύθμιση είναι ένα μεγάλο βήμα αλλά δεν παύει να είναι το πρώτο μόνο βήμα για μια συνολική αλλαγή του διοικητικού μας συστήματος. Και τούτο είναι εύλογο, διότι με βάση τον αρχικό της σχεδιασμό περιορίζεται, όπως ήδη προεκτέθηκε, σε αναδιάταξη δομών και ανακατανομές αρμοδιοτήτων που εν πολλοίς είναι ήδη αποκεντρωμένες σε επίπεδο περιφέρειας. Δεν αγγίζει δηλαδή –και δεν μπορούσε να αγγίξει, με βάση τα σημερινά δεδομένα– το ζήτημα της ριζικής αλλαγής της δομής και λειτουργίας της κεντρικής Διοίκησης, στην κατεύθυνση της διαρκώς εξαγγελλόμενης αλλά ανεύρετης έως τώρα επιτελικής λειτουργίας της.

Μια τέτοια μείζων μεταρρύθμιση, η οποία πρέπει να είναι το επόμενο βήμα, προκειμένου να οργανωθεί επιτέλους ένα «κράτος στρατηγείο», πρέπει πλέον να ξεκινήσει από πάνω προς τα κάτω, καθώς προϋποθέτει και συνεπάγεται τα ακόλουθα βήματα:

Πρώτον, τον προσεκτικό καθορισμό των επιτελικών αρμοδιοτήτων, οι οποίες πρέπει να παραμείνουν στα υπουργεία –προκειμένου αυτά να καταστούν πράγματι επιτελικά– και να ασκούνται πλέον από ένα μικρό αριθμό υπαλλήλων, με υψηλά προσόντα και αντίστοιχες αποδοχές.

Δεύτερον, την αποκέντρωση, είτε καθ’ύλην (σε υπηρεσίες και κρατικά νομικά πρόσωπα) είτε κατά τόπον, των υπόλοιπων, δηλαδή των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων, με αντίστοιχη μεταφορά του αρμόδιου προσωπικού των υπουργείων.

Τρίτον, τον επιμερισμό των κατά τόπον αποκεντρουμένων εκτελεστικών αρμοδιοτήτων είτε στα περιφερειακά κρατικά όργανα –τα οποία θα αναπληρώσουν έτσι, με σημαντικότερες αρμοδιότητες, αυτές που θα έχουν ήδη μεταφερθεί στους δύο αναδιοργανωμένους βαθμούς αυτοδιοίκησης– είτε στα νέα αναβαθμισμένα αυτοδιοικητικά όργανα, οπότε και θα ολοκληρωθεί, ενδεχομένως και μέσω νέων ανακατανομών μεταξύ των δύο βαθμών, η λειτουργική αναβάθμιση του συνόλου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Όλα αυτά, όμως, προϋποθέτουν μια άλλη προσέγγιση, που θα εκκινεί πλέον, προεχόντως, όχι από την σκοπιά της μεταρρύθμισης της Αυτοδιοίκησης, η οποία φαίνεται να έχει ήδη δρομολογηθεί, αλλά από τη σκοπιά της μεταρρύθμισης του κράτους, η οποία εξακολουθεί να παραμένει το μεγάλο ζητούμενο...